سد سيوند و تخريب پاسارگاد و تمدن ايران باستان

در صورت پایان ساخت سد «سیوند» فارس ٢٠٠٠ سال تمدن ايرانی به زير آب می‌رود در صورت پایان ساخت سد «سیوند» فارس دو سايت جهانی–تاریخی پاسارگاد و پرسپوليس به زیر آب می رود - سايت “ايران ما”/آرش سیگارچی – خبر کوتاه اما سخت تکاندهنده است. در روزهای اخیر برخی از کاربران اینترنتی با نگرانی پیامی را رد و بدل می کنند که حکایت دارد چنانچه کار سد «سيوند» در استان فارس - که در آستانه آبگيری است- پایان یابد برای هميشه آرامگاه کورش کبير ، پادشاه قدرتمند هخامنشی نابود مي شود. اين خبر را يک منبع مطلع در سازمان ميراث فرهنگی نیز اعلام کرده است. با آبگیری این سد تعدادی از محوطه های باستانی کشف شده و کشف نشده در آب غرق شده و می شوند. این سد در منطقه ی تنگه ی بلاغی و در فاصله ی ۸ کیلومتری پاسارگاد قرار دارد و محل عبور جاده ی شاهی می باشد. در عین حال کارشناسان معتقدند اگر این سد آبگیری کند به غیر از پاسارگاد رطوبت منطقه بر پرسپولیس نیز آسیب می رساند. در این میان برخی معتقدند آبگيري سد سيوند تا پايان سال جاري علاوه بر نابود كردن تاريخ دو هزار ساله ايران, حيثيت جهاني ايران را نيز در معرض خطر قرار می ‏دهد. پس از گذشت بيش از دو هزار سال هنوز سيستم‌‏هاي اقتصادي و اجتماعي سنتي مانند گروه‌‏هاي عشاير در اين منطقه حضور دارند و به علت بكر بودن اين تنگه و وجود شواهدي كه هنوز از گذشته‌‏هاي دور باقي مانده، مي ‏توان تاريخ را تجسم كرد. شايد بتوان گفت كمتر جايي در كشور وجود دارد كه به اين شكل تداوم زندگي را مي‌‏توان به عينه در آن مشاهده كرد و به اين دليل تنگ بلاغي يكي از اماكن استثنايي كشور محسوب مي‌‏شود. اين تنگه اولين جايي است كه مي‌‏توان در مورد خصوصيات و نحوه زندگي مردم دوره هخامنشي اطلاعاتي به دست آورد كه در صورت توسعه كاووش‌‏ها و مطالعات در اين منطقه مي‌‏توان اطلاعات فراواني در خصوص مردم هخامنشي كسب كرد. براساس نظر باستان‌‏شناسان و گياه‌‏شناسان، به علت بكر بودن تنگ بلاغي ، گياهاني در اين منطقه وجود دارد كه در صورت انجام مطالعات كامل بر روي آنها مي‌‏توان به نوع گل‌‏ها، درختان و پوشش گياهي كه در باغ‌‏هاي پاسارگاد در زمان كوروش و داريوش وجود داشته، پي‌ ‏برد. آغاز ساخت سد بر اساس شواهد با آبگيري سد سيوند تنگه «بلاغی» به طور كامل به زير آب خواهد رفت. اين سد در 100 كيلومتری شمال شيراز، 50 كيلومتری تخت‌‏ جمشيد احداث شده است. با وجود تمام اهميتی كه اين منطقه از نظر تاريخی و فرهنگی برای كشور دارد ، ساخت سد سيوند در دستور کار قرار گرفت. کار ساخت این سد از سال ۱۳۷۱ و در زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی و بدون هماهنگی با سازمان میراث فرهنگی آغاز شد . نام این سد جدید سیوند(سیبویه) است که در شمال شهر مرودشت (استان فارس) بر روی رودخانه سیوند به روش خاکی احداث خواهد شد. این سد که کار احداث ان از سال 1371 آغاز شد تاجی به طول 620 متر و ارتفاعی حدود 60 متر خواهد داشت که در ثانیه 5600متر مکعب آب از سرریز آن تخلیه می شود. گنجایش گنجايش كل مخزن 255 ميليون متر مكعب اعلام شده که در پشت سد فضایی معادل12000 هکتار را تحت پوشش آب خواهد برد. وحشت جهانیان در شرایطی که فضای سیاسی پیش و پس از انتخابات ریاست جمهوری در ایران همه چیز را تحت تاثیر قرار داده است بسیاری از نهادهای جهانی نست به این موضوع واکنش نشان داده اند. در این مورد روزنامه‌ی انگلیسی گاردین نوشت:« در حالی كه بخش‌هایی از بیش از یكصد مركز باستانی ایران ازجمله بنای پاسارگارد، شهری كه از سوی كوروش كبیر ساخته شده است، طی دو سال آتی توسط سیلاب‌های پشت سدها ویران می‌شوند، سازمان ملل از دانشمندان بین‌المللی خواسته است تا آنجا كه می‌توانند بر تلاش خود برای ثبت مراكز باستانی ایران بیفزایند. در اثر ساخت یك سد در تنگه‌ی بلاقی، جاده‌ی باشكوه ایران باستان كه از تخت جمشید تا پاسارگاد امتداد دارد، ویران خواهد شد. سرعت ساخت این سدها و میزان خرابی‌ای كه به بار خواهند آورد، دانشمندان و اعضای سازمان ملل را شك‌زده كرده است.» این روزنامه یادآور شده است:«باستان شناسان ایرانی در این تنگه ۱۲۹ مركز باستانی را معین كرده‌اند كه شامل كشفیات متعلق به دوران پیش از تاریخ تا آثار به‌جا مانده از دوران سلطنت قاجارها است كه در سال ۱۹۲۵ منقرض شده‌اند. وسعت این جاده‌ی سنگ فرش قبلا كشف شده است؛ اما غارها، مسیرهای باستانی، تپه‌های ویژه‌ی دفن مرده‌ها، كانال‌ها و سایر مراكزی كه تاكنون كشف نشده‌اند نیز در این سیل از بین خواهند رفت. این در حالی است كه تاریخ نشان می‌دهد یك مسیر زیرزمینی نیز ویژه عبور پادشاه وجود داشته است كه هنوز كشف نشده است. » همچنین یونسكو در این باره اعلام كرده است:« امیدوار است كاخ‌ها، باغ‌ها و معبد پایه گذار دوران سلطنتی هخامنشیان در مركز باستانی پاسارگاد احیا شود. شهر مذكور كه سال گذشته در لیست میراث فرهنگی جهانی یونسكو قرار گرفت، كمتر از سه مایل تا انتهای این تنگه فاصله دارد. این مركز امروزه از اهمیت زیادی برخوردار است؛ چرا كه عده‌ای معتقدند مركز مذكور پایتخت اولین امپراتور آسیایی بوده است كه به گوناگونی فرهنگی مردمش احترام می‌گذارده است. یونسكو و ایران از باستان شناسان بین‌المللی خواسته‌اند، برای نجات این مركز وارد عمل شوند. طبق این درخواست انتظار می‌رود تا ماه آینده هشت تیم از باستان شناسان ایرانی، فرانسوی، آلمانی، ایتالیا، ژاپنی، لهستانی و سایر ملیت‌ها در ایران گردهم آیند. در حال حاضر ، یک تیم از باستان شناسان ایرانی و ایتالیایی به سر پرستی علیرضا عسگری برای نجات این مناطق تلاش می کنند آن ها تاکنون توانسته اند در این منطقه چندین محوطه ی باستانی کشف نشده پیدا کنند و در تلاشند تا این مناطق را از غرق شدن نجات دهند . طبق گفته ی این کارشناسان برای نجات پاسارگاد و دیگر مناطق حد اقل ۴ سال فرصت نیاز است . این در حالی است که این سد به احتمال زیاد سال آینده آبگیری خواهد کرد. درخواست تعویق آبگیری سد در روز گذشته ، مدير بنياد پژوهشي پارس پاسارگاد با اشاره به وضعیت بغرنج این سد در صورت ابگیری گفت:« تا قبل از اين كه آبگيري سد سيوند آغاز شود ، كليه تلاش مان را براي انجام كارهاي باستان‌‏شناسي و جمع‌‏آوري اطلاعات از اين منطقه انجام خواهيم داد و در صورتي كه نتوانيم تا قبل از شروع آبگيري اطلاعات كافي را جمع‌‏آوري كنيم ، قطعاً به مراجع رسمي متذكر مي‌‏شويم و درخواست تعويق آبگيري سد را ارايه خواهيم كرد.» محمد حسن طالبیان افزود:« به منظور آغاز عمليات كاووش و جمع‌‏آوري اطلاعات از نحوه زندگي مردم هخامنش ، سال گذشته اقدام به عكس ‏برداري هوايي, تهيه نقشه و فراخوان بين‌‏المللي كرديم و از اسفندماه 83 با حضور 7 گروه بين‌‏المللي خارجي و داخلي شامل موسسه باستان‌‏شناسي دانشگاه تهران, هيات باستان‌‏شناسي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و بنياد پژوهشي پارس پاسارگاد, دو تيم از كشور آلمان و تيم‌‏هايي از لهستان, ايتاليا, ژاپن و فرانسه عمليات كاووش آغاز شد.» طالبيان با اشاره به اين كه فصل دوم كاووش‌‏هاي باستان‌‏شناسي تنگ بلاغي 15 روز ديگر آغاز خواهد شد, تصريح‌‏كرد: «به محض اين كه فصل دوم كاووش‌‏ها به اتمام برسد ، رسماً گزارش مفصلي از اطلاعات مربوط به وضعيت تنگه و ارزش‌‏هاي تاريخي و فرهنگي آن به دولت اعلام خواهيم كرد, تا آگاه شوند با آبگيري سد سيوند چه چيزي را از دست خواهند داد و چه چيزي را به دست خواهند آورد و آنگاه انتخاب را به عهده خود مردم ايران خواهيم گذاشت. » تعویق فقط تا سال 2006 در شرایط فعلی بسیاری از فعالان در مورد تلاش کرده اند تا دولت را متوجه کنند که اگر این سد شروع به آبگیری کند چه اطلاعاتی مربوط به گذشته به زیر آب می رود . قرار بود این سد فروردین ماه افتتاح شود؛ اما وزارت انرژی افتتاح آن را تا اوایل سال ۲۰۰۶ به تاخیر انداخته است تا باستان شناسان وقت بیشتری برای بررسی این مركز داشته باشند. این مراكز گنجینه‌ی باارزشی از اطلاعات مربوط به گذشته‌ی ایران را در بطن خود دارند. * * * اگر تا دیروز عمده تلاش فعالان ایرانی برای اثبات این موضوع به جهانیان بود که خلیج فارس همواره خلیج فارس بوده و خواهد بود امروز در داخل کشور عدم وجود تدبیر در بعضی حوزه ها و از جمله حوزه های عمرانی موجب شده تا بار دیگر شخصیت و هویت ایرانی در آستانه تعرض قرار بگیرد .امری مذموم که با سکوت فرزندان ایران مواجه نخواهد شد. مرعشي، رييس قبلي سازمان ميراث فرهنگي: نمي‌‏توان سدسازي كه لازمه تمدن امروز و فرداي ايران است را فداي وجود و حفظ آثار تاريخي و باستاني كرد سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري هيچ‌‏گونه مخالفتي با احداث سد سيوند در تنگ بلاغي نداشته و از آبگيري سد جلوگيري نخواهد كرد. سيد حسين مرعشي، رييس سابق سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري, درگفت ‌‏و گو با خبرنگار ايلنا، با اشاره به ساخت و آب‌‏گيري سد سيوند كه موجب نابودي تنگ بلاغي كه به يادگار مانده از دوران هخامنش بوده و حافظ بخشي از تاريخ و فرهنگ ايران باستان است، گفت: كليه دره‌‏هاي ايران محل زندگي مردم قديم و دوره‌‏هايي است كه آثار تمدن قديم در آنها وجود دارد. وي، در ادامه افزود: تمدن در ايران 9 هزار سال جريان داشته و همواره در محل‌‏هاي زيستي ثابت بوده‌‏اند و اين نشان مي‌‏دهد تمدن‌‏هاي جديد بر روي تمدن‌‏هاي قديمي بنا مي‌‏شدند. مرعشي, در پاسخ به اين كه ساخت سد سيوند قسمت اعظمي از تمدن ايراني را از بين خواهد برد، اظهارداشت: نمي‌‏توان سدسازي كه لازمه تمدن امروز و فرداي ايران است را فداي وجود و حفظ آثار تاريخي و باستاني كرد. وي، در خصوص وظيفه دولت در حفظ ميراث باستاني كشور و ممانعت از تخريب آنها ، تصريح‌‏كرد: براساس مصوبه هيات دولت، همه دستگاه‌‏ها زماني كه در منطقه‌‏اي مطالعات فني، اقتصادي و محيطي انجام مي‌‏دهند، موظفند مستندسازي آثار تاريخي واقع در حوزه طرح‌‏هاي عمراني را نيز انجام دهند. مرعشي، افزود: در حال حاضر، 9 اكيپ از باستان‌‏شناسان خارجي و 2 اكيپ از باستان شناسان داخل مشغول عمليات نجات بخشي در منطقه تنگ بلاغي هستند. وي، تاكيدكرد: بنابر برنامه‌‏ريزي‌‏هاي صورت گرفته توسط سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ، سعي خواهد شد هم زمان با آماده شدن سد سيوند براي آبگيري، كليه اشيا تاريخي از تنگ بلاغي خارج و عمليات نجات بخشي به اتمام برسد. رييس سابق سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، در خصوص فعاليت سازمان براي جلوگيري از ساخت سد، گفت: سازمان ميراث فرهنگي از ابتدا با احداث سد سيوند هيچ‌‏گونه مخالفتي نداشته و از آبگيري سد جلوگيري به عمل نخواهد آورد. كانون مدافعان حقوق بشر از مجريان سد سيوند شكايت مي‌‏كند كانون مدافعان حقوق بشر از مجريان طرح آبگيري سد سيوند به عنوان مخربان ميراث فرهنگي ايران اعلام شكايت مي‌‏كند. به گزارش خبرنگار “ايلنا”، اعضا شوراي مركزي كانون مدافعان حقوق بشر در جلسه امروز، دوشنبه، مصوب كرده‌‏اند كه در اولين فرصت شكايتي را از مجريان طرح آبگيري سد سيوند به عنوان مخربان ميراث فرهنگي ايران به مراجع قضايي تقديم كنند. سد سيوند در 100 كيلومتري شمال شهر شيراز و 50 كيلومتري تخت جمشيد در شهرستان پاسارگاد احداث شده است و به گفته كارشناسان ميراث فرهنگي با آبگيري اين سد در پايان سال جاري، تنگه بلاغي از بين مي‌‏رود. اين تنگه اولين مكان شناسايي خصوصيات و نحوه زندگي مردم در دوره هخامنشيان و انواع گياهان و درختان زمان كوروش و داريوش است كه با آبگيري سد بخشي از ميراث فرهنگي ايران از بين مي‌‏رود
اين هم از بي بي سي است
مهمترين خطری که تنگه بلاغی را تهديد می کند ساخت سد سيوند در نزديکی اين تنگه است که قرار است در سال آينده به بهره برداری برسد که در اين صورت بخش اعظمی از اين تنگه زير آب خواهد رفت. به گزارش خبرگزاری ميراث فرهنگی در صورت ساخت اين سد، 84 محوطه باستانی از جمله تپه های باستانی پيش از ميلاد، كوره های ذوب فلز، غار و سكونت گاه های پيش از ميلاد، گورهای سنگی مربوط به دوران فرمانروايان فارس، دو قبرستان دسته جمعی مربوط به دوران اشكانی و بيش از 7 كيلومتر مرز سنگی مربوط به دوران اشكانی به زير آب خواهد رفت. بنا به همين گزارش ساخت سد سيوند از سال 1371 در تنگه بلاغی روی رودخانه پلوار و بدون هيچ استعلامی از سازمان ميراث فرهنگی شروع شده است. فاصله دهانه اصلی سد تا آثار و سازه های اصلی محوطه پاسارگاد نزديک به 17 كيلومتر و فاصله خط پايان آبگيری درياچه تا سازه های اصلی و آرامگاه كوروش حدود 9 كيلومتر است. همچنين در صورت راه اندازی اين سد، بر اثر رطوبت ناشی از آبی که در پشت سد جمع خواهد شد به آرامگاه کورش در پاسارگاد و کاخ اصلی لطمه هائی به اين اثر باستانی وارد می شود.